En Sıcak Konular

Yusuf Turan Günaydın

Kağıt Gemi
Yusuf Turan Günaydın
12 Aralık 2008

Bilgisayarlı Matbaacılık Öncesi Taşrada Basılmış Kitaplar-I



GİRİŞ

Bilgisayarlı matbaacılık yaygınlaşmadan önce İstanbul ve Ankara'nın dışındaki matbaalarda kitap basılması çok sık rastlanan bir durum değildi. Taşrada yaşayan bir yazar -çoğunlukla- kitaplarını yaşadığı şehirde değil, bu iki şehirden birindeki matbaalarda bastırırdı. Bir ölçüde İzmir ve Konya'nın bu çemberi yarabildiği söylenebilir.

Çoğunlukla tipo (elle dizgi) usûlüyle çalışan bir taşra matbaasında davetiye, fiş, fatura, hatta mahallî gazete basmak kolaydı da, kitap basmak oldukça zordu. Kitapların formalı basılması mecburiyetiydi bu zorluğu doğuran. Ayrıca kitap kapağı basımı da söz konusu zorluğu artıran bir etkendi.

Küçük boyutlu ve tipo usûlüne uyarlı matbaa makinelerinde formalı kitap basmak imkânsız denecek kadar zordur gerçekten de. Bu sebeple taşrada kitap basımı özveri istemiştir hep. Gerçi bilgisayarın bu denli yaygınlaşmasına rağmen taşrada tutunabilen yayınevi yok denecek kadar azdır. Bilgisayarın sağladığı kolaylıklar sayesinde artık taşrada da kitap basılıyor. Fakat sanatsal tasarım anlayışının taşrada henüz yerleşmemiş olması sebebiyle bu kitapların sayfa düzeninden tutun kapak kompozisyonu ve tashihine kadar -genellikle- çok özensiz bir görünüm sergilediğini söylemek zorundayız.

Bir taşra matbaacısı eğer işini seviyorsa, kendince bir sanatsal tasarım çabası sergileyebiliyordu. Elle dizilmiş birçok taşra baskısı kitapta bu çabanın izlerini görüyoruz. Gördüğümüz taşra baskısı kitapların bir kısmı dönemin zorluklarıyla başa çıkmayı başarabilmiş, görece bir profesyonellik örneği ürünlerdir.

Eskiden taşrada sırf geçim kaygısıyla değil, severek ve taşra imkânlarının sınırlılıklarını aşmaya çalışarak matbaacılık ve gazetecilik yapmayla çalışan meslek erbabı vardı. Daha sonra tanınmış bir şair ve yazar olan sanat ve düşünce erbabından bir kısmının ilk ürünlerini bu tür bir gayretin sahiplerince çıkartılan mahallî bir gazetede yayınlamış olmaları şaşırtıcı değildir. Ülkenin tanınmış kalem erbabı genellikle taşra basınını önemsemez görünmekteyse de, Fethi Gemuhluoğlu gibi bir gönül ve kalem erbabının memleketinin gazetesi Arapgir Postası'nda bir müddet makale yazmış olması, bu bapta hemen hatırlanabilir bir örnektir. Şair Bahaettin Karakoç memleketi Maraş'ta Dolunay dergisini uzun bir süre çıkardı. Kayseri'de Erciyes dergisi hâlâ çıkmaya devam ediyor ve belki de taşranın en uzun ömürlü dergileri arasında başta gelmektedir. Yine yıllar boyu taşra imkânlarında ama ülke çapında bir sanat edebiyat eki veren Andırın Postası gazetesi Türk mahallî basın tarihinde seçkin bir yere sahiptir. İkindi Yazıları adlı bu sanat eki ülkemizin tanınmış birçok şair ve yazarının ürünlerini yayınladığı bir dergiydi. Biz de 80'li yılların sonlarında Kültür Edebiyat adlı bir sanat eki hazırladık Yeni Taşova için.

Görüldüğü üzere verdiğimiz örnekler gazete, dergi veya sanat eki kabilinden yayınlardır. Bu yayın organlarında yazan şair ve yazarların büyük çoğunluğu kitap bastırmak istediklerinde İstanbul veya Ankara'ya ulaşmak zorundaydılar. Bunun sebebi az önce vurguladığımız gibi matbaacılık tekniğinin taşrada büyük oranda elle dizgi usûlüne dayalı olmasıydı. Hemen hemen tek farklı örnek, Mucur'daki matbaasında birçok kitap basmış bulunan taşranın Ahmet Mithat Efendisi sayabileceğimiz Veli Recai Velibeyoğlu'dur.

***

Bu yazı dizisi, sahafları gezerken şekillendirdiğim bir projedir. Bu bağlamda sahaflarda karşılaştığım sürprizlerden biri de taşrada basılmış kitaplara rastlamak olmuştur. Çocukluğumdan beri matbaa ortamına aşina olmam sebebiyle bu tür kitaplar hep ilgimi çekti. Rastladıklarımı topladım ve böylece bir yazı dizisi teşkil edebilecek boyutta bir birikim ortaya çıktı.

“İnşallah” demek bir edep kaidesi, “bismillah” diye başladığımız bu Giriş ise bir yazı dizisinin zorunlu başlangıcıdır.

 

Hamiş: Okuyucularımızın Kurban Bayramını, 'kurban' kavramındaki 'yakınlık' nimetine erişmemiz dileğiyle kutlarım.



Bu yazı 2,054 defa okundu.






Yorumlar

 + Yorum Ekle 
    kapat

    Değerli okuyucumuz,
    Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
    Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
    · Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
    · Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
    · Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
    · Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
    · Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
    · Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
    Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.





    Diğer köşe yazıları

     Tüm Yazılar 
    • 15 Şubat 2009 Ankarada Kaybolmuş Mukaddem Camii
    • 2 Şubat 2009 İyi bir biyografi yazısında bulunması gerekli özellikler
    • 18 Ocak 2009 Yunus Divanına Bir Şerh Başlangıcı: İŞİTİN EY YARENLER
    • 4 Ocak 2009 Bilgisayarlı Matbaacılık Öncesi Taşrada Basılmış Kitaplar III
    • 25 Aralık 2008 Bilgisayarlı Matbaacılık Öncesi Taşrada Basılmış Kitaplar-II
    • 12 Aralık 2008 Bilgisayarlı Matbaacılık Öncesi Taşrada Basılmış Kitaplar-I
    • 2 Aralık 2008 Kosova,Üsküp,Kalkandelen
    • 19 Kasım 2008 Ahmet Hatipoğlu Konseri
    • 23 Ekim 2008 Yakında Bu Köşede

    Yazarlar

    En Çok Okunan Haberler

    Şirket Haberleri ŞİRKET HABERLERİ


    Haber Sistemi altyapısı ile çalışmaktadır.
    6,853 µs