18 Ocak 2009

Yunus Divanına Bir Şerh Başlangıcı: İŞİTİN EY YARENLER

Önce Yunus Divanı ve Risâletü’n-Nushiyye’nin tenkitli metni, Yunus Emre’yle diğer Yunusların birbirine karışan şiirlerinin tefriki ve şimdi de Yunus Divanı’ndan bazı şiirlerin yorumları… Mustafa Tatçı Hocanın Yunus Divanı için sarf ettiği emek, çalışmalarını takip edenlerce malûmdur. Bugün elimizde Yunus Emre’ye ait şiirlerden oluştuğuna şüphe olmayan bir Divan varsa, bunu ona borçluyuz.

Yunus güzel bir Türkçeyle yazmıştır ve hemen herkes sûreta bir bakışla ilâhîlerini anlayıvereceğini sanabilir. Ama perdenin ötesinden yansıttığı hakikatlerin künhüne vâkıf olabilmek o kadar kolay değildir. Yunus, dili özellikli kullanmıştır; Türkçeye âdeta ilâhî bir veçhe kazandırmıştır. Çoğu zaman en basit görünen ifadelerine dahi felsefî bir yoğunluk katmıştır. Bu yoğunluk, muazzam tasavvuf kültürünü Türkçede ifade edişteki başarısından kaynaklanır. Türkçeye geniş yorumlara açık bir muhteva yükleyebilmesi, şüphesiz bir ruh zenginliğinin de işaretidir. Bu zenginliği besleyen gür kaynak ise tasavvuftur.

Dolayısıyla Yunus Divanı’ndaki her şiir genişçe şerh edilebilir. Gerçi bu durum bütün sûfîlerin Divanları için söz konusudur. Nitekim Niyâzî-i Mısrî’nin ve daha birkaç sûfînin divanları bütünüyle şerh edilmiştir.

İşitin Ey Yârenler, Yunus’un menkıbelerini anlatarak başlıyor. Fakat bununla yetinmeyerek “Menâkıpnâmedeki Hakîkat” bölümüyle bir menâkıpnâme çözümlemesi de ihtiva ediyor. Habibe Şimşek’in minyatürleriyle renklenen bu bölüm okuyucuyu şerh bölümüne âdeta hazırlıyor. Bölüm okunduktan sonra şerhlere geçildiğinde, Yunus’un dizelerinde dile gelen hakikatlere nüfuz edebilmek daha bir kolaylaşıyor.

Tatçı Hoca’nın yorumlarında kullandığı yöntem bir tür kendine özgü içedoğuş yöntemidir. Hoca, yorumlarını yer yer bir Yunus takipçisi olan Niyâzî-i Mısrî’nin dizeleriyle de besliyor.

Kitapta şerh edilen şiirler şunlardır:

-Sensiz yola girer ise çârem yok adım atmağa

-Sûretten gel sıfata yolda safâ bulasın

-Bir kişiden sorgıl haber kim manadan haberi var

-Kul pâdişâhsız olmaz pâdişâh kulsuz değül

-İster idim Allah’ı buldum ise ne oldu

-Aşk davâsın kılan kişi hîç anmaya hırs u hevâ

-Gider idim ben yol sıra yavlak uzamış bir ağaç.

Şerh edilen yedi şiir, son devir sûfî şairlerinden Osman Kemâlî Efendinin deyişiyle “Rumûz-i lübb-i Kur’ân metninin tefsîridir Yûnus” gerçeğini yansıtan güzel örneklerdir.

Eserin baskısını yapan H Yayınları’nı da özellikle kutlamak gerekir (1. b., İstanbul 2008, 173 s.). kapak kompozisyonundan sayfa düzenine kadar eser bir zevkiselim örneğidir.

İşitin Ey Yârenler’i bütünlüklü bir ‘Yunus Divanı Şerhi’nin habercisi saymalıyız. Tatçı Hoca, bu çalışmasıyla Yunus’un “Türkçeyi bir aşk ve mânâ dili haline getirdiği” yargısını dillerde tekrarlanıp duran bir söz olmaktan kurtarmış ve mücessem bir hakikat hâline getirmiştir.

Bu yazı 2,992 defa okundu.